Vi phạm quyền tác giả là gì? Vi phạm quyền tác giả bị xử lý ra sao?

Bạn băn khoăn vi phạm quyền tác giả là gì và hậu quả pháp lý khi thực hiện hành vi này? Bài viết này sẽ làm rõ khái niệm, các hình thức phổ biến của việc xâm phạm quyền tác giả, đồng thời phân tích chi tiết vi phạm quyền tác giả bị xử lý ra sao theo quy định của pháp luật Việt Nam. Từ các biện pháp dân sự, hành chính đến hình sự, bạn sẽ nắm vững những chế tài có thể áp dụng. 

Vi phạm quyền tác giả là gì?

Theo Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành, các hành vi sau được xem là vi phạm quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học:

Xâm phạm quyền nhân thân

• Mạo danh hoặc chiếm đoạt tư cách tác giả.
• Công bố, phổ biến tác phẩm mà không được sự đồng ý của tác giả, kể cả trong trường hợp có nhiều đồng tác giả.
• Tự ý chỉnh sửa, cắt xén, xuyên tạc tác phẩm làm ảnh hưởng đến danh dự và uy tín của tác giả.

Vi phạm quyền tài sản

• Sao chép, sử dụng, khai thác tác phẩm mà không có sự cho phép của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả.
• Làm tác phẩm phái sinh mà không được phép từ chủ sở hữu của tác phẩm gốc.
• Cho thuê, phân phối, xuất bản hoặc truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua bất kỳ phương tiện nào khi chưa được đồng ý.
• Sử dụng tác phẩm nhưng không trả nhuận bút, thù lao hoặc các quyền lợi vật chất khác theo quy định.

Vi phạm về công nghệ và thông tin quản lý quyền

• Cố ý gỡ bỏ, phá vỡ các biện pháp kỹ thuật bảo vệ quyền tác giả do chủ sở hữu thiết lập.
• Tự ý xóa hoặc chỉnh sửa thông tin quản lý quyền dưới dạng điện tử đi kèm với tác phẩm.
• Sản xuất, phân phối, xuất nhập khẩu các thiết bị hoặc công cụ nhằm vô hiệu hóa biện pháp bảo vệ quyền tác giả.

Hành vi khác

• Làm giả chữ ký của tác giả trên tác phẩm.
• Phát hành, nhập khẩu hoặc xuất khẩu bản sao tác phẩm mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả.

Lưu ý: Trong một số trường hợp sử dụng tác phẩm đã công bố, người dùng có thể không cần xin phép hoặc trả nhuận bút, thù lao nếu thuộc các trường hợp được quy định tại khoản 1 Điều 25 Luật Sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, việc sử dụng vẫn phải đảm bảo đúng mục đích và không xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm.

Vi phạm quyền tác giả được xử lý như nào?

Khi phát hiện tác phẩm bị sử dụng trái phép, chủ sở hữu quyền tác giả có thể áp dụng các biện pháp xử lý theo pháp luật, gồm: biện pháp dân sự, hành chính và hình sự tùy theo tính chất, mức độ vi phạm.

1. Biện pháp dân sự

Căn cứ pháp lý: Điều 202 Luật SHTT 2005 (sửa đổi 2009)

Tòa án có thể áp dụng các biện pháp:

• Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm
• Buộc xin lỗi, cải chính công khai
• Buộc bồi thường thiệt hại
• Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự
• Buộc tiêu hủy hoặc phân phối phi thương mại các hàng hóa, nguyên liệu, phương tiện vi phạm

2. Biện pháp hành chính

Căn cứ theo Điều 211 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, các tổ chức, cá nhân thực hiện một trong các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ dưới đây sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính:

• Thực hiện hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ gây thiệt hại đến tác giả, chủ sở hữu quyền, người tiêu dùng hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội;
• Sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ theo quy định tại Điều 213 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, hoặc giao cho người khác thực hiện hành vi này;
• Sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán, tàng trữ tem, nhãn hoặc vật phẩm khác mang nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý giả mạo, hoặc giao cho người khác thực hiện hành vi tương tự.

Chính phủ quy định cụ thể các hành vi vi phạm hành chính liên quan đến sở hữu trí tuệ, bao gồm hình thức xử phạt, mức phạt và thủ tục xử phạt. Ngoài ra, các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ cũng sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về cạnh tranh.

Căn cứ theo Nghị định 131/2013/NĐ-CP, mức xử phạt hành chính đối với các hành vi vi phạm quyền tác giả và quyền liên quan được quy định như sau:

Ngoài hình phạt chính là phạt tiền, tổ chức và cá nhân vi phạm còn có thể chịu thêm các hình thức xử lý bổ sung tùy theo từng hành vi cụ thể, bao gồm:

• Tịch thu, tiêu hủy, tái xuất tang vật vi phạm;
• Cải chính công khai, sửa lại thông tin sai lệch đã công bố;
• Gỡ bỏ bản sao, bản gốc tác phẩm đã công khai trái phép dưới hình thức điện tử hoặc trên môi trường mạng.

Biện pháp hình sự

Căn cứ pháp lý: Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017)

Quy trình đề xuất xử lý vi phạm

Gửi văn bản thông báo vi phạm đến bên sử dụng trái phép.

Nếu bên vi phạm tiếp tục hành vi sau thông báo, chủ sở hữu có thể:

• Gửi đơn tố cáo đến cơ quan có thẩm quyền
• Yêu cầu hỗ trợ từ cơ quan thanh tra, quản lý thị trường, công an hoặc tòa án

Cách xử lý khi bị phạt vi phạm bản quyền tác giả

Bước 1: Phân tích hành vi xâm phạm

• Xác định, thu thập và phân tích các chứng cứ liên quan đến hành vi vi phạm.
• Đánh giá xem hành vi có thực sự xâm phạm quyền tác giả hay không.
• Căn cứ vào mức độ, tính chất của hành vi để quyết định hướng xử lý tiếp theo.

Bước 2: Gửi thư cảnh báo

• Soạn và gửi thư cảnh báo đến bên vi phạm để:
  • Nhắc nhở, yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm;
  • Tạo cơ hội thương lượng, giảm bớt thủ tục pháp lý phức tạp.
• Trường hợp 1: Bên vi phạm chấm dứt hành vi và thỏa thuận đền bù (nếu có) → Dừng ở bước này.
• Trường hợp 2: Bên vi phạm không hợp tác, tiếp tục hành vi vi phạm → Tiếp tục bước 3.

Bước 3: Nộp đơn yêu cầu xử lý vi phạm

• Gửi đơn yêu cầu xử lý hành vi vi phạm quyền tác giả đến cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo quy định tại Điều 200 Luật Sở hữu trí tuệ.
• Các cơ quan có thẩm quyền xử lý bao gồm: Tòa án, Thanh tra, Quản lý thị trường, Hải quan, Công an, Ủy ban Nhân dân các cấp

Ví dụ về vi phạm quyền tác giả

Hành vi vi phạm quyền tác giả có thể xuất phát từ mục đích trục lợi, cố ý gây thiệt hại cho chủ sở hữu quyền, hoặc do thiếu hiểu biết pháp luật. Mỗi hành vi có mức độ ảnh hưởng khác nhau nhưng đều gây tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể quyền tác giả. Dưới đây là một số ví dụ phổ biến:

Sử dụng tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu

Ví dụ: Bà A là tác giả của tác phẩm “Tranh Tết Dân Gian”, đã được Cục Bản quyền tác giả cấp giấy chứng nhận đăng ký bản quyền số xx/2020/QTG ngày 17/05/2020. Nội dung tác phẩm là tập hợp những hình ảnh dân gian quen thuộc như ông đồ, múa lân, ông địa… được thể hiện bằng phong cách riêng của tác giả. Tuy nhiên, vào dịp Tết năm 2021, một công ty đã sử dụng hình ảnh trong tác phẩm này để quảng cáo cho sản phẩm của mình mà không xin phép bà A và không trả bất kỳ khoản nhuận bút hay thù lao nào. Việc sử dụng trái phép này đã góp phần giúp công ty thu hút sự chú ý từ công chúng và đạt được lợi ích thương mại. Đây là hành vi vi phạm quyền tài sản của tác giả.

Chiếm đoạt quyền tài sản của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình

Ví dụ: Một đơn vị phát hành âm nhạc tự ý sao chép, khai thác hoặc phân phối bản ghi âm, ghi hình của một ca sĩ hoặc tổ chức sản xuất mà không được phép, không chia sẻ lợi ích tài chính cho bên sở hữu quyền. Hành vi này thường được thực hiện thông qua các nền tảng trực tuyến hoặc các kênh phát sóng trái phép.

Photo giáo trình, sách mà không xin phép tác giả

Ví dụ: Tại một số trường đại học, các quán photocopy có hành vi sao chép trái phép giáo trình, tài liệu, sách tham khảo để bán cho sinh viên. Đây là hành vi xâm phạm quyền sao chép và quyền phân phối tác phẩm thuộc quyền tác giả. Ngoài ra, hành vi sinh viên sử dụng sách giáo khoa, giáo trình rồi bán lại cho người khác cũng có thể bị coi là vi phạm nếu sách được quy định là không được sao chép hoặc phân phối lại dưới mọi hình thức.

Trên đây là một số ví dụ cụ thể về hành vi vi phạm quyền tác giả thường gặp trong thực tế. Những hành vi này đều bị pháp luật nghiêm cấm và có thể bị xử lý theo quy định hiện hành, bao gồm xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo tính chất và mức độ vi phạm.

Trong thời đại số, vi phạm quyền tác giả không chỉ gây thiệt hại cho người sáng tạo mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý cho cá nhân và doanh nghiệp. Việc nâng cao nhận thức, tuân thủ pháp luật và chủ động đăng ký bảo hộ quyền tác giả là giải pháp bền vững để bảo vệ tài sản trí tuệ. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực bản quyền số, BH Media tự hào là đơn vị đồng hành tin cậy, hỗ trợ hàng nghìn tác giả, nghệ sĩ và doanh nghiệp Việt Nam trong việc đăng ký, bảo vệ và khai thác hiệu quả quyền tác giả trên các nền tảng số. Hãy để BH Media giúp bạn xây dựng một hệ sinh thái nội dung an toàn, minh bạch và phát triển lâu dài.